جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سطوره از دیرباز پیوندی ناگسستنی با ادبیات داشته است و در همه دوران‏ها، در گونه‏های ادبی بازتاب یافته است.در این میان عطار یکی از سرایندگان سترگ شعر فارسی است که از بازتاب اسطوره‏های گوناگون در دیوان خویش، بهره برده است. عطار با استفاده از اسطوره‏های ملی ،عناصر تاریخی و دینی و طرح شخصیت‏های حماسی در شعر خود، بر نقش هویت‏سازی آنها تأکید می‏کند. عطار در دیوان قصائد و غزلیات خود، آگاهانه و هنرمندانه اسطوره و عرفان را پیوند زده و از همنشینی این دو مجموعه‏ای زیبا آفریده که هم خیال‏انگیز است و هم معرفت‏بخش.به عبارت دیگر عطار زبان سمبلیک و نمادین اسطوره را به کار گرفته است تا رمزپردازی عرفانی خود را سامان ببخشد و این چنین اسطوره در متنی عرفانی حضوری زیبا یافته است. اسطوره در اشعار عطار نیشابوری، به عنوان عنصری بیانی و فکری به شکل ارزنده ارائه شده است.عطار در اغلب ابیات و اشعار خود برداشتی عرفانی از موتیف‏های اسطوره‏ای داشته است که از نظر ارزش هنری و کیفیت کارکرد با هم متفاوت هستند.نکته ارزنده که در برخی اشعار عطار مشهود است و در جهت بیان مفاهیم عرفانی و بعضاً عاشقانه وی را یاری می‏دهد، بهره‏وری از اسطوره‏ها و داستان‏های حماسی است که در شکل ظاهری و شکل ذهنی شاعر بازآفرینی شده‏اند. این پژوهش اسطوره‏های ملی،عناصرتاریخی و دینی را در سروده‏های عطار بازشناسی نموده، به بررسی توصیفی آنها پرداخته و نقش این اسطوره‏هاوعناصر را در اشعار عطار بررسی نموده است. این پژوهش در سه فصل کلی تنظیم شده است؛ فصل اول کلیات تحقیق ،معرفی عطارنیشابوری ،تعاریف ونظریات درخصوص اسطوره،فصل دوم بارزترین اسطوره‏های ملی، حماسی وعناصر تاریخی در شعر عطار، فصل سوم پرکاربردترین عناصر دینی را در برمی‏گیرد. نتایجی که از این تحقیق به دست می‏آید آن است که عطار برای نزدیک ساختن مفاهیم مطرح شده در اشعار خود از اسطوره‏ها که حاصل ناخوآگاه جمعی بشر می‏باشد، استفاده فراوانی می‏نماید.از سوی دیگر میزان به کارگیری اسطوره‏های دینی به نسبت بیشتر از سایر انواع اسطوره‏هاوعناصر می‏باشد چرا که اندیشه‏های عرفانی عطار پیوند عمیقی با ریشه‏های دینی دارد.

در فصل اول کلیات راجع به حیطه های کلی آزادی طرح گردیده است. در فصل دوم پس از معنای لغوی و اصطلاحی جبر و جایگاه اختیار در سلسله مراتب که به عمل منجر میشود مشخص شده است و درادامه به بحث جبر واختیار پرداخته شده است و سپس به آیاتی که موهم به جبر است اشاره شده است. در ادامه جبر واختیار در اندیشه صحابه به عنوان مقدمه برای ورود به بحث اشاعره و ادله آنان مطرح شده است و پس از جواب ادله اشاعره به نظریه معتزله پرداخته شده است.و در نهایت به بحث الامر بین الامرین اشاره شده است.در فصل سوم آزادی عقیده و اندیشه و بیان نگارش یافته است در این فصل پس از معنی عقیده و اندیشه و تفاوت آزادی اندیشه و آزادی اندیشه و آزادی تقلید در اندیشه اشاره شده است. و در ادامه آزادی عقیده در قرآن و سیره نبی اکرم و سیره حضرت علی(ع) پرداخته شده است و بعد از آن به شبهات آزادی عقیده و اندیشه از قبیل بحث ارتداد اشاره شده است و پس آزادی بیان در قرآن و سیره معصومین مورد تحقیق قرار گرفته است. و در پایان به محدودیت های آزادی بیان اشاره شده است. در فصلچهارم مباحث آزادی سیاسی اجتماعی مورد تحقیق قرار گرفته است ابتدا به تعریف آزادی سیاسی و به مهمترین مولفه های آن اشاره شده است. وادله آزادی انتخاب رهبر از نظر آیات و روایات و عقل مورد بررسی قرار گرفته است. و سپس به آزادی احزاب و انجمن ها پرداخته شده است و در نهایت نظرات آقایان شهید مطهری و استاد مصباح راجع به آزادی احزاب برجسته شده است و در ادامه به آزادی اجتماعی و آزادی معنوی پرداخته شده است و جمع بندی پایانی.

چکیده بخش عمده‌ای از معارف نورانی اسلام در قالب ادعیه و مناجات‌های اهل بیت (ع) است که به عنوان میراث گرانبهایی به دست ما رسیده است، خصوصاَ ادعیه‌ای که به تبیین مبانی اعتقادی و اخلاقی شیعه پرداخته است و در این میان« مناجات الزاهدین» که یکی از مناجات‌های «خمسه عشر» و از معتبر‌ترین مناجات‌های مأثور بوده و عبارتهای آن در کمال صلابت و اتقان است شاهد این ادعا است.این مناجات از جهت محتوا و مضامین در آشکار نمودن چهره واقعی دنیا است، بویژه از نظر آفات و بلاهایی که در پس ظاهر فریبنده دنیا نهفته است. امام سجاد (ع) تنها راه نجات از این آفات را توجه به خداوند تبارک و تعالی و استعانت از او و درخواست کسب زهد و خروج حب دنیا از دل، اخلاص و تسلیم محض و رضا به قضا و قدر‌الهی دانسته، که خداوند متعال چنین عنایتی را به صالحان و ابرارفرموده است. مضامین این مناجات موجب نورانیت دل، اصلاح و استحکام اعتقاد، سالم ماندن از آفات دنیا و آسایش و امنیت روحی می‌گردد.کلید واژه: مکر دنیا، آرزوی طولانی، زهد، ولایت الهی، ذکر

تصمیم‌گیری صحیح اخلاقی، تشخیص اصول و ارزش‌های صواب از ناصوابیکی از دغدغه‌های مهم آدمی است. بر همین اساس، فیلسوفان اخلاق، هماره در صدد کشف اصول و ضوابطی بوده‌اند که به کمک آن‌ها و با مراعات آن‌ها بتوان از وقوع خطا در داوری‌های اخلاقی جلوگیری کرد یا آن را کاهش داد. از نظربرخی فیلسوفان اخلاق، یکی از نظریه‌هایی که می‌تواند ما را تا حد زیادی ازای‌گونه خطاها باز دارد نظریه‌ی ناظر آرمانی است. نظریه ناظرآرمانی، اگرچه نظریه‌ای فرا اخلاقی است که به تحلیل معنایی و وجودشناسانه‌ی گزاره‌های اخلاقی همت گمارده است، اما نتایجی را در روش معرفت اخلاقی و حل تعارضات اخلاقی درپی دارد که ما را به معیاری خاص در تعیین صدق و کذب قضاوت‌های اخلاقی ملتزم می‌نماید.از منظر این نظریه از آن‌جا که تمامی حقایق اخلاقی ساخته و پرداخته‌ی پسند و ناپسند این ناظران هستندو هیچ حقیقت اخلاقی جز دیدگاه آنان وجود ندارد ،تنها این نگرش‌ها باید معیار صحّت و سقم داوری اخلاقی قرار گیرد. این ناظران از آن جهت آرمانی و ایده‌آل نامیده شده‌اند که نظریه پردازان این نظریه کوشیده‌اند آن‌ها را با ویژگی‌های خاص شخصیت‌پردازی کنند؛ خصوصیاتی که احراز آن‌ها بتواند از خطاهای معمول که قضاوت‌های اخلاقی انسان‌های عادی را مخدوش و ناقص می‌سازد جلوگیری نماید. ویژگی‌هایی که شاید بتوان گفت که احراز یا اکتساب اکثر آن‌ها از توان انسان‌های عادی خارج استاین نظریه، اگرچه ظاهری جذّاب دارد، دارای اشکالات متعدّدی است که یکی از مهم‌ترین آن ها وابسته دانستن صدق و کذب قضاوت‌های اخلاقی به ناظرانی خالی از صفات اخلاقی است که به رعایت هیچ اصل اخلاقی ملتزم نیستند. بی معیار و دلبخواهی بودن داوری اخلاقی از نتایج روشن این نظریه است. به همین علّت منطبق دانستن این ناظران بر خدا به اشعری‌گری محض خواهد انجامید. و از طرف دیگر منطبق دانستن آن بر عقل که حاکی از اصول و ارزش‌های قطعی اخلاقی است یا به از دست رفتن کارکرد عقل و یا به خاطر قبول حقایق پیشین اخلاقی، به خود ستیز گشتن این نظریه خواهد انجامید.

الاهیات آزادی‌بخش تأمل انتقادی بر پراکسیسِ(عمل تغییر دهنده) مسیحی در پرتو سنّت معنوی کاتولیک رومی است. این مکتب الاهیاتی ریشه در تفکّر متألهانی دارد که شرایط نا‌به سامان اجتماعی، سیاسی، اقتصادی آمریکای لاتین در دهه 1950 و 1960 میلادی خطاب قرار دادند. متأله آزادی‌بخش تحلیل الاهیاتی خود را با پراکسیس آغاز می کند و در فرایند آزادی به نقد ساختارهای ناعادلانه اجتماعی می‌پردازد. الاهیات آزادی‌بخش در نقد اجتماعی با پایبندی به قواعد و اصول مشخص، از تحلیل مارکسیستی بهره می برد. زمینه های الاهیاتی-کلامی این جنبش دینی در شوراهای کلیساییِ منطقه ای و جهانی آن دوره، از جمله شورای واتیکان دو، مدلین و پوئبلا سامان یافت. الاهیات انتقادی، سیاسی و امید دیگر آبشخورهای فکری متألهان آزادی‌بخش هستند. الاهیات آزادی بخش هر چند در مبانی فلسفی و معرفت شناسی از واتیکان فاصله می‌گیرد، امّا سیره عملی متألهان آزادی بخش گواهی بر پایبندی آنان به الاهیات ورزی در درون سنت کاتولیک رومی است. مهم‌ترین دستاورد گوستاوو گوتیرز پدر معنوی الاهیات آزادی بخش، پیوند دادن سعادت دنیوی انسان با رستگاری آن جهانی اوست. او برای آزادی انسان از ساختارهای گناه‌آلود اجتماعی فرایند آزادی تعریف می‌کند که زمینه ساز تحقق ملکوت الاهی است. الاهیات آزادی بخش باورها و مسائل اصلی الاهیات مسیحی نظیرِ خدا، مسیح، روح‌القدس، کتاب مقدّس و ایمان را در فرایند آزادی بازتعریف کرده و کارکرد و معنایی جدید به آنها می دهد. مهم ترین منتقدِ الاهیات آزادی‌بخش، واتیکان است؛ که از آغاز تا کنون به نقد ساختار کلّی و هم چنین باور‌های این مکتب پرداخته است. بر خلاف نظر کسانی که حکم به آخر خط رسیدن الاهیات آزادی‌بخش می‌دهند، می‌توان گفت این مکتب در پیِ پاسخ‌گویی به انتقادهای واتیکان و هم چنین منتقدان بیرونی، پویاتر، سنجیده، پخته و جامع‌تر شده است.

مسأله معاد و باور به زندگی پس از مرگ در همه ادیان الهی وجود دارد و مورد قبول تمامی پیامبران الهیمی باشد و همگی بر انجام آن متفق القولند.اما چیستی و چگونگی این امر همواره مورد سوال اندیشمندان بوده و خواهد بود.از اینرو نظرات متفاوت به آن داده شده است.از جمله این متفکران می توان به فلاسفه بزرگی چون فارابی و ابن سینا اشاره کرد.ابن سینا اعتقاد به معاد جسمانی و روحانی داشته،که البته توانسته است معاد روحانی را با براهین و دلائل متفاوت به اثبات رساند و در مورد معاد جسمانی اظهار عجز و ناتوانی کرده.ولی اینهرگز به معنی انکار آن نیست.اما بعضی از فلاسفه و متکلمان از جمله ابو حامد محمد غزالی نسبت کفر به این دانشمندان و حکیمان داده و لبه تیغشان را متوجه آنان ساخته اند.اما این نسبت کفر و ارتداد،بی پاسخ نماند و چندین سال بعد از غزالی،متفکر و دانشمند بزرگی به نامابن رشد اندلسی در صدد پاسخ به آن برآمد تا از این دو اندیشمند رفع اتهام کند،هر چند پاسخ های وی وافی به مقصود نبود و در این امر مهم ره به جایی نبرد.شاید در آرای آنها می توان مواردی را یافت که با حشر همه نفوس که مورد نظر دین اسلام است چندان هماهنگ نباشد.مانند نظر فارابی به بی نیازی نفوس کاملان به بدن جسمانی و همچنین نابودی نفس های ضعیف که نتوانسته اند به مرتبه ای از کمال برسند و یا نظر ابن سینا مبنی بر تعلق نفس به اجرام آسمانی.از این جهت می توان تا حدودی به غزالی حق داد،ولی نه به آن صورت که آنان را کلا منکر این نوع معاد دانست و تکفیر کرد.همچنان که خود غزالی نیز به خاطر اعتقادش به حشر بدنی مانند بدن جسمانی و نه عین آن،متهم به تناسخ و تکفیر شد

چکیده ندارد.

این نوشته در یک مقدمه و سه بخش کلی و هر بخش آن نیز به نوبه خود به دو فصل تقسیم شده است . همچنین بعد از مقدمه به معرفی منابع عمده این رساله پرداخته شده است . در فصل اول از بخش مقدماتی به پیشینه وزارت و اهمیت آن در ایران قبل از اسلام و نحوه انتقال نظام اداری ایران به دربار خلفا و نقش والای وزرای ایرانی در آن دوره و همچنین در ایام حکومتگران ترک و مغول توجه شده است . فصل دوم از بخش مقدماتی به بررسی و شناسایی نظام اداری دوره مورد نظر (صفویه) و حدود اختیارات دستگاه وزارت و سایر تشکیلات قدرتمند که قدرت وزیر را تحت‌الشعاع قرار داده بودند، پرداخته است . فصل اول از بخش یکم به بررسی سیر وزارت در نخستین دوره حکومت صفوی و عواملی که منجر به کاهش نقش وزیر در نظام اداری صفویه شده بود پرداخته است . شاه اسماعیل اول با رسمیت دادن مذهب شیعه در ایران به برقراری حکومت دین سالاری دامن زد و این عاملی بود در قدرت‌گیری صاحب‌منصبانی مانند وکیل و صدر که دارای اختیارات ویژه روحانی بودند. از سوی دیگر قزلباشان (اهل شمشیر) که عامل اصلی تحکیم پایه‌های حکومت صفویان بودند پاداش خدمت خود را کسب مقامات عالیه دولتی می‌دانستند. این دو عامل سبب شده بود که اهل قلم (کاربدستان سنتی نظام اداری ایران) تا روی کار آمدن شاه عباس اول در حاشیه قرار بگیرند. فصل دوم از بخش یکم به بررسی سیر وزارت در دومین دوره حکومت صفوی و عوامل موثر در افزایش نقش وزیران می‌پردازد. با جلوس شاه عباس اول بر تخت سلطنت و انجام اصلاحاتی مانند کاهش قدرت قزلباش (اهل شمشیر) و صاحب‌منصبان مذهبی، نقش اهل قلم در بدست‌گیری مقامات ممتاز اداری پررنگ‌تر شد. بخش سوم از این مجموعه نیز در دو فصل نگاهی دارد بر شرح حال وزاری دوره نخست (فصل اول) و دورهء دوم (فصل دوم) حکومت صفوی. و در پایان فصول نیز بحثی تحت عنوان فرجان سخن و نهایتا کتاب‌شناسی آورده شده است .

معاد یکی از مسایل مهم کلامی و جزء اصول دین اسلام است، شناخت آن ما را در معرفت به خویش، جهان و خالق هستی یاری می‌کند. موضوع معاد مبتنی بر شناخت نفس و ویژگی‌های آن است. از آن‌جا که قرن ششم و هفتم هجری قمری خاستگاه وجود متکلّمان بزرگی چون ابوحامدغزالی و فخررازی، نمایندگان کلام اشاعره و نیز خواجه نصیرالدّین طوسی نماینده‌ی برجسته‌ی کلام امامیّه است، بر آن شدیم تا سیر تحوّل مباحث معادشناسی را در آراء این بزرگان بررسی نماییم تا معلوم گردد آراء مقبول عصر حاضر در باب مسأله‌ی معاد تا چه اندازه ریشه در کلام این اندیشمندان دارد. در این تحقیق با مقایسه‌ی دیدگاه این متکلّمین و بررسی موارد اختلافی و اتّفاقی ایشان درباره مباحث معاد مانند نفس شناسی، معادروحانی و جسمانی و شبهات معاد چگونگی سیر تحوّل مباحث معاد در کلام امامیّه و اشاعره تعیین و تبیین می‌گردد.

چکیده: استدلال شرطی (شرط‌بندی پاسکال)، یکی از مهم‌ترین و مناقشه‌انگیزترین استدلالهای عمل‌گرایانه و احتیاط‌اندیشانه درباره وجود خدا و معقولیت باورهای دینی است. این استدلال بیان می‌دارد در مقام عمل و تصمیم‌سازی، تصدیق باورهای دینی و زندگی بر اساس آنها معقول‌ترین و محتاطانه‌ترین گزینه پیش رو و بهترین شرط‌بندی می‌باشد. در استدلال شرطی ـ که صورت‌بندی مشهور آن در کتاب اندیشه‌های پاسکالارائه شده ـ با این فرض که استدلالهای نظری در مورد وجود خدا و معقولیت باورهای دینی، قطعی و یقین‌بخش نیستند، به استدلالهای عمل‌گروانه و ملاحظات احتیاط‌اندیشانه همچون لزوم دفع ضرر احتمالی، رجوع می‌شود و بر این اساس، گفته می‌‌شود اگر خدا وجود داشته باشد، ایمان و خداباوری بهتر از بی‌دینی است، چرا که بدنبال خود، سود و صرفه نامتناهی و سعادت ابدی را برای مومنان و خداباوران و شقاوت ابدی و خُسران نامتناهی برای بی‌دینان خواهد داشت؛ و اگر خدا وجود نداشته باشد، و ما بر اساس باورهای دینی زندگی کرده باشیم، جز برخی لذتهای مسموم و محدود زندگی این‌جهانی، چیزی از دست نداده‌ایم.پاسکال، اصل و اساس استدلال خود را از اندیشه اسلامی و بویژه آثار ابوحامد محمد غزالی اخذ کرده است و مستند غزالی نیز برخی احادیث اسلامی می‌باشد؛ پاسکال این استدلال را با استفاده از مبانی عقلی و دینی خویش و قرار دادن آن در «حساب احتمالات» و محاسبه ریسک، پرورش و پیرایش داده است؛ پس از پاسکال، این استدلال، توسط فیلسوفان، الاهی‌دانان، ریاضی‌دانان و نیز شارحان و مفسران کتاب اندیشه‌های پاسکال، مورد رهگیری، بسط و تفصیل قرار گرفت و به‌عنوان حلقه اتصال مباحث مختلفی عمل نمود که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد: وجود خدا، توجیه یا معقولیت باور دینی، مباحث مرتبط با استفاده از مفهوم نامتناهی، نظریه احتمال، نظریه تصمیم‌سازی، عمل‌گروی (پراگماتیسم)، سودگروی، اراده‌گروی و....واژگان کلیدی:استدلال شرطی؛ عقل و ایمان؛ باور دینی؛ خواستنِ باور؛ اخلاق باور؛ عمل‌گروی؛ پاسکال؛ غزالی.